Truyền thống Việt Nam từ xa xưa đã rất coi trọng việc thờ cúng tổ tiên, ông bà và coi đó như cách thể hiện văn hóa “uống nước nhớ nguồn” đáng tự hào của dân tộc. Trên bàn thờ tổ tiên bao giờ cũng không thể thiếu bát hương tượng trưng cho linh hồn của không gian linh thiêng đó. Lựa chọn được vị trí và cách bày bát hương trên bàn thờ tốt sẽ giúp gia đình được phù hộ thêm nhiều may mắn và phước lộc. Cùng tham khảo thêm thông tin về vấn đề này trong bài viết dưới đây.
Mục Lục
Vì sao cách đặt bát hương trên bàn thờ gia tiên lại quan trọng?
Trên bàn thờ mỗi gia đình thì vai trò của bát hương chính là vật thờ cúng linh thiêng, là đại diện tâm linh tồn tại mà các bậc con cháu và người trong nhà cần thờ phụng. Bát hương là vị trí mà trong mỗi dịp thắp hương cầu cúng, báo cáo công sự hay thể hiện lòng thành với bề trên thì chủ nhà đều thắp hương vái lạy rồi cắm nén hương vào bát. Trong một gia đình tùy theo cương vị phả hệ mà con trưởng, con thứ… sẽ đảm nhiệm bổn phận thờ phụng.
Bát hương là vật linh thiêng thể hiện sự tưởng nhớ, kính trọng đối với tổ tiên
Văn hóa người Á Đông rất xem trọng ý nghĩa tâm linh của bát hương trên bàn thờ gia đình. Mỗi dịp thắp hương là thời khắc linh thiêng mà con cháu dành ra để tưởng niệm, nhớ về ông bà tổ tiên và những người đã khuất trong nhà. Ý nghĩa khác đó là con cháu hoặc người thân cũng có thể thắp hương để cầu nguyện cho những mong muốn dự định sắp tới, giúp họ có được niềm tin rằng mọi sự sẽ thuận lợi vì được ông bà tổ tiên phù hộ.
Đánh giá một gia đình có hòa thuận hay hạnh phúc hay không đều có thể nhìn lên bàn thờ tổ tiên đặt trong nhà. Nếu như cách bày bát hương trên bàn thờ đúng tiêu chuẩn, khu vực thờ phụng sạch sẽ, gọn gàng thì chứng tỏ được đây là một gia đình hiếu thảo, biết nhớ ơn và kính trọng các thế hệ đi trước; cho nên cuộc sống hiện tại chắc chắn sẽ được phù hộ cho thuận hòa êm ấm.
Bên cạnh đó thì bàn thờ là nơi để con cháu, người thân trong nhà thắp hương mời gọi những người đã khuất về sum vầy trong những dịp lễ tết quan trọng. Qua cách đặt bát hương trên bàn thờ và cách chăm lo vật lễ hương quả vào những dịp trọng đại, có thể đánh giá tấm lòng hiếu thảo và kính trọng đối với ông bà tổ tiên của mình.
Thờ cúng thần linh
Cách sắp xếp bát hương trên bàn thờ quan trọng một phần là bởi ý nghĩa thờ cúng thần linh của khu vực tâm linh này. Đặc biệt với những cá nhân theo đạo Phật thì bàn thờ với đầy đủ vật lễ lại càng là yêu cầu cần thiết trong nhà. Trong quan niệm truyền thống của dân ta, thì bàn thờ chính là nơi để con người kết nối được với các vị thần linh như Phật, bồ tát.
Mỗi dịp thắp hương cúng bái cũng chính là đang thể hiện tấm lòng thành, sự kính trọng tuyệt đối với các vị thần linh. Người dân Việt Nam tin rằng, niềm tin và sự thành kính này sẽ được bề trên chứng giám, phù hộ cho mọi sự trong đời được thuận lợi theo như ý muốn.
Do đó, cách để bát hương trên bàn thờ và việc giữ gìn, bảo quản bát hương cũng có một vai trò hết sức quan trọng. Bởi vì qua đây bạn sẽ thể hiện được thái độ thành kính của bản thân đối với các vị thần linh bề trên.
Thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn
Bên trong mỗi bát hương trên bàn thờ đều có chứa tro hoặc cát tùy gia đình dùng để cắm nhang. Hình ảnh này tượng trưng cho việc xây nhà dựng cửa hệ trọng trong đời người, cũng là cách thể hiện đạo lý văn hóa “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.
Thể hiện truyền thống quý báu của dân tộc
Thờ cúng là hoạt động đã có từ lâu đời trong truyền thống người Việt Nam, hay thường được gọi là truyền thống hương hỏa được nối tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác. Đây là một nét tín ngưỡng văn hóa đẹp mà dân ta nên lưu giữ trong cả hiện tại lẫn tương lai. Họa tiết truyền thống trên các bát hương thường là hình linh vật như rồng, phượng nhằm thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên và các vị bề trên.
Ý nghĩa trong việc thức tỉnh con người
Các bậc con cháu trong nhiều gia đình tin rằng, sau khi hoàn thành nghi lễ thắp hương cúng bái tổ tiên thì tinh thần họ sẽ được thanh lọc để trở nên khoan khoái, nhẹ nhõm. Từ đó họ có thể nhìn nhận thông suốt con đường đi đúng đắn của chính mình, làm theo lẽ phải của đạo đức và lương tâm.
Số lượng đặt bát hương trên bàn thờ gia tiên là bao nhiêu?
Đối với cách đặt bát hương trên bàn thờ gia tiên yêu cầu tối thiểu là hai bát hương, một dùng để thờ phụng thần linh và một dùng để thờ cúng ông bà tổ tiên. Một số trường hợp gia đình chỉ dùng duy nhất một bát hương trong tình huống mà họ xây nhà họ mượn tuổi nhưng chưa đổi về gia chủ đúng trên giấy tờ, hoặc là gia đình đó quyết định gộp hai bát hương lại để thờ phụng chung. Cũng có một số gia đình đặt 4 bát hương trên bàn thờ với lý do là gia đình muốn phân biệt giữa bát hương cho Tổ cô và bát hương cho ông Mãnh.
Chiếu theo quan niệm tín ngưỡng từ xa xưa thì gia đình sẽ thường bày số lượng bát hương ứng với các số lẻ 3 – 7 – 12. Trường hợp phổ biến nhất là gia đình bày ba bát hương, vị trí bát hương trên bàn thờ theo thứ tự là bát hương thờ tổ cô – ông mãnh đặt bên trái, thờ thổ công thần linh ở giữa, và thờ ông bà tổ tiên bên phải theo truyền thống.
Cũng có tình huống một số gia đình đặt quá nhiều bát hương trên bàn thờ dành cho tổ tiên, ông bà, tổ cô, ông mãnh,… Cách sắp xếp bát hương trên bàn thờ lộn xộn khiến cho khu vực tâm linh trở nên quá tải.
Đối với trường hợp không sắp đặt đúng như vậy thì gia đình sẽ không thể có được sự phù trợ từ những nguồn sức mạnh tâm linh theo quan niệm. Đôi khi một vài gia đình còn quên việc phải kiến nghị rõ ràng bên trong cốt bát hương là đang thờ ai, khiến cho thần linh, tổ tiên ông bà không tìm được chỗ để về ngự, gia đình phạm phải lỗi thờ phụng không đáng mắc phải.
Cách bày bát hương trên bàn thờ gia tiên đúng cách
Vị trí bát hương trên bàn thờ
Cách bày 1 – 4 bát hương
Nếu gia đình chỉ dùng duy nhất một bát hương chung thì không cần phải chú ý về cách đặt bát hương bàn thờ gia tiên. Nhưng nếu gia đình thờ phụng ít nhất hai bát hương thì cần nắm rõ nguyên tắc đặt bát hương như sau: bát hương thờ Thổ công hay thần linh cần phải chọn loại cao và to hơn những bát hương còn lại. Ngoài ra, quy tắc khi thắp hương hay khấn bái thì cần phải thực hiện nghi lễ với Thổ công và thần linh trước rồi mới đến ông bà tổ tiên trong nhà.
Nguyên nhân lý giải cho cách bày bát hương trên bàn thờ như trên là vì trong quan niệm truyền thống, giữa thần linh và các vong linh sẽ có sự khác biệt không giống nhau. Nếu như các bát hương thờ phụng đều đặt ngang hàng như nhau thì sẽ bị coi là phạm thượng, không tôn kính thần thánh.
Đối với cách bày bát hương trên bàn thờ trong những gia đình dùng tới 4 bát hương phân biệt giữa thờ Tổ cô – ông Mãnh hoặc những vong linh khác thì áp dụng quy tắc đặt trai bên trái, gái bên phải. Vị trí đặt bát hương trên bàn thờ đúng chuẩn phải tính từ trung tâm là bàn thờ Thổ công. Giữa các bát hương nên chừa ra một khoảng cách tầm 8-12cm để tạo sự thông thoáng và không bị bí bách trong cách bố trí bàn thờ.
Cách bày 4 bát hương trở lên
Trong tình huống mà gia đình thờ phụng ít nhất là 4 bát hương thì nên nhờ đến sự tư vấn từ các nhà phong thủy để được chỉ dẫn cách bày bát hương trên bàn thờ đúng chuẩn. Từ đó gia đình có thể tận dụng được nhiều nguồn năng lượng tâm linh từ khu vực thờ phụng để kết nối sức mạnh và bày tỏ lòng thành kính đến các bậc bề trên.
Trong quan niệm cũ ngày trước, nhiều gia đình nghĩ rằng việc đặt bát hương của họ vợ và họ chồng chung một bàn thờ là điều nên tránh. Tuy nhiên, quan niệm này đã bị bác bỏ bởi các nhà tâm linh ngày nay vì tính chất không đúng đắn của nó. Không hề có sự phân biệt nào giữa nhà nội và nhà ngoại trong vấn đề thờ phụng của con cháu. Ý nghĩa bàn thờ tổ tiên là nơi để tỏ lòng thành kính, biết ơn của con cháu dành cho gia tiên, ông bà và thần linh.
Tuy vậy, trong cách bày bát hương trên bàn thờ cũng cần chú ý lùi một khoảng cách tương đối đối với bàn thờ đặt họ nhà vợ. Nếu điều kiện cho phép thì gia đình nên dùng hai bàn thờ riêng cho hai họ, vừa để tiện phân biệt vừa dễ dàng hơn cho việc thờ phụng trong nhà.
Cách đặt bát hương trên bàn thờ
Chúng ta đã biết về vị trí bày bát hương thờ phúng sao cho đúng chuẩn nhất. Vậy còn cách đặt bát hương thế nào cho đúng thì liệu gia chủ đã biết hay chưa?
Quay lại với cách bày bát hương trên bàn thờ tiêu chuẩn nhất là dùng ba bát hương cho việc thờ phụng cúng bái. Trong đó, thì kích thước to và lớn nhất luôn luôn là bát hương thờ Thổ công, hơn nữa vị trí đặt bát hương trên bàn thờ cũng cần phải ở nơi cao hơn những bát hương còn lại. Nguyên nhân là bởi theo quan niệm dân gian thì cần có sự phân biệt giữa thần linh và các vong linh bình thường.
Thêm một điều nên chú ý nữa, đó là trình tự thắp hương cúng bái đúng nhất là phải thắp hương ở bàn thờ Thổ công đầu tiên rồi mới tiến hành khấn vái thắp hương vào bát nhang thờ tổ cô và tổ tiên; tương tự quy trình cúng cũng sẽ cúng Thổ công trước. Nắm rõ những quy tắc này sẽ giúp các gia đình sẽ tránh được lỗi phạm thượng, sai sót không đáng có trong vấn đề thờ phụng.
Đối với hai bát hương thờ bà tổ cô, ông mãnh nên đặt ở vị trí phía sau bát hương thờ thần thánh, ngang hàng với bát hương thờ tổ tiên ông bà. Vị trí các bát hương nên đặt cách đều nhau với khoảng cách giữa hai bát tầm 10cm.
Với những gia đình đặt 4 bát hương trên bàn thờ thì vẫn áp dụng quy tắc “trai bên trái, gái bên phải” đối với bát hương thờ Tổ cô và ông Mãnh. Hơn nữa, nên phân biệt giữa hai bát hương dùng để thờ phụng tổ tiên bên ngoại và bên nội.
Quy trình bốc bát hương
Bát hương được làm từ vật liệu bằng sứ hoặc bằng đồng, sau khi gia chủ mua về tiến hành những thủ tục bốc bát hương thì mới được chứng giám là trở thành vật cắm nhang thờ phụng trong nhà. Một bát hương không được bốc đúng cách cũng giống như nhà không có chủ.
Do vậy mà khi thần thánh, ông bà tổ tiên quay trở về nhà để sum họp hoặc độ trì cho con cháu thì ma quỷ cũng nhân cơ hội đi theo để phá phách gia đình. Khi mua bát hương để thờ thì gia đình nên tránh những kiểu bát hương có chữ Hán viết ở thành ngoài.
Công đoạn đầu tiên sau khi mua một bát hương về, đó là gia chủ tiến hành rửa bát hương mới bằng nước muối rượu gừng để làm sạch phần hữu hình. Nếu muốn thơm hơn thì nên pha vào nước muối một ít nước hoa hoặc thả vào vài cánh hoa hồng, sau đó thì đem phơi cho khô hoặc xông trầm hương cũng là một giải pháp tốt. Nước đã dùng rửa bát hương thì nên đổ trước sân hoặc hắt xung quanh nhà chứ không đổ xuống những chỗ bẩn thỉu ô uế.
Bước tiếp theo là đặt phía dưới đáy bát hương một mảnh giấy trang kim vàng. Mảnh giấy này có công dụng dùng để lót bát mà cũng vừa để bảo quản cho các đồ thiêng đã được yểm ở bên trong bát hương khi bát bị cháy. Bát hương theo đúng tiêu chuẩn đó là bát hương đã có cốt: Cốt bát hương có 7 thứ báu trong tự nhiên (vàng, bạc, mã não,…)
Ít nhất nên chuẩn bị 3 thứ: vàng, bạc, ngọc được bọc trong giấy có thành phần từ kim. Sử dụng loại bút đỏ đã được yểm để viết chú bút, chú giấy, chú mực ghi một số chữ theo quy định hoặc tư vấn từ các vị sư thầy. Bên trong bát cần đặt thêm tiền âm, tiền dương màu đỏ mệnh giá số 5 dưới dạng các chiếc thuyền gấp xếp hướng về trung tâm là khối cốt hương gồm 7 thứ báu đã chuẩn bị ở trên.
Cuối cùng, gia chủ tiến hành đổ tro đốt bằng rơm nếp (hay trấu) là những vật phẩm có thể tìm thấy ở các hàng mã vào cho đầy. Dùng trấu là bởi tính chất cao quý, trấu bọc gạo là hạt ngọc của Trời nên rất thanh sạch và tinh khiết.
>>>Xem thêm: Cách chọn kích thước bàn thờ theo tuổi mang lại tài lộc, may mắn
Những lưu ý khi bày bát hương trên bàn thờ
Trang phục khi thực hiện nghi thức khấn vái
Bất kể là đang thực hiện nghi lễ thắp hương khấn vái thần thánh, tổ tiên ông bà hay đang bài trí, xếp đặt bàn thờ thì gia chủ cũng phải lưu ý về trang phục. Nên mặc quần áo trang nghiêm, lịch sự để thể hiện sự tôn kính với bề trên. Nên diện trang phục dài tay, quần dài; không được mặc quần đùi hay áo cộc khi đứng trước bàn thờ gia tiên vì như vậy là chứng tỏ sự bất kính.
Màu sắc bát hương
Khi lựa chọn bát hương nên tìm mua những loại chất lượng, bền đẹp. Hơn nữa không nên chọn bát hương màu vàng vì theo quan niệm, đó là màu sắc hoàng tộc, chỉ được dùng thờ phụng các vị vua, quan, thần đã được ban danh hiệu chức tước.
Không xê dịch nhiều
Đối với cách bày bát hương trên bàn thờ, gia chủ cần biết một nguyên tắc đó là tránh việc động chạm, xê dịch quá nhiều. Bởi vì hành động này được xem là sẽ gây kinh động đến thần thánh, gia tiên trong nhà và vô tình khiến cho gia chủ gặp phải nhiều sự vận không tốt.
Tương tự vào các dịp quan trọng ví dụ như lễ tết, gia chủ không được đổ cát, tro trong bát hương ra vườn vì sẽ khiến phần linh khí bên trong bị mất đi; mà thay vào đó bạn cần phải hóa xuống ao hồ sông biển.
Thường xuyên chăm sóc bàn thờ
Thường xuyên chăm sóc, vệ sinh cho bát hương đầy đủ chính là một cách để bày tỏ tấm lòng thành, sự kính trọng và biết ơn đối với bề trên; cũng là sự ghi nhận và độ chứng cho gia chủ với thần thánh, ông bà trên cao.
Bàn thờ trong gia đình là khu vực để con cháu, người thân trong nhà thể hiện tình cảm kính trọng, thương nhớ với ông bà tổ tiên, hơn nữa cũng là để thờ phụng thánh thần, cầu mong cho gia đình được phù hộ độ trì, luôn có được bình an và sức khỏe. Do vậy mà cách bày bát hương trên bàn thờ cũng như vị trí, số lượng sắp xếp sao cho phù hợp là điều mà gia đình phải đặc biệt chú trọng.
Trên đây là những thông tin tổng quan về cách bày bát hương trên bàn thờ cũng như cách chăm sóc, giữ gìn khu vực tâm linh sao cho đúng với truyền thống tín ngưỡng. Hy vọng với bài viết Meeyland vừa chia sẻ sẽ là nguồn tư liệu tham khảo hữu ích dành cho quý độc giả bạn đọc.